Instytucje obowiązane w świetle ustawy o AML

Kluczowe przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa o AML) weszły w życie 13 lipca 2018 r. Praca ustawodawcy w dziedzinie walki z praniem brudnych pieniędzy jeszcze się jednak nie zakończyła i 2021 r. stoi pod znakiem zmian w tych przepisach, m.in. w katalogu instytucji obowiązanych. W związku z powyższym warto przypomnieć sobie, na jakich podmiotach spoczywają obowiązki nałożone ustawą o AML.

Ustawa o AML (Anti-Money Laundering) to próba zwalczania procederu prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu. Podobnie jak rozwija się legislacja w dziedzinie walki z przestępcami, tak i rozwijają się metody służące uwierzytelnianiu dochodów pochodzących z działalności przestępczej. Dlatego też zaobserwować można liczne ,,ruchy’’ ustawodawcy, zarówno na gruncie prawa krajowego jak i europejskiego, zmierzające do dostosowania przepisów do nowych metod prania pieniędzy. W roku 2021 czekają nas liczne zmiany w ustawie o AML, chociażby w katalogu instytucji obowiązanych. Jest to wynik m.in. walki z pandemią COVID-19, a także powiązanym z tym zjawiskiem spekulacji odnoszącej się do usług i towarów najbardziej pożądanych w czasie pandemii czy defraudacji środków przeznaczonych na walkę z pandemią i jej skutkami. Niestety, niektóre podmioty nawet nie mają pojęcia, że ciążą na nich jakieś obowiązki wynikające z ustawy o AML, mimo tego, że niedochowanie tych obowiązków może skutkować nałożeniem bardzo wysokiej kary. Jakie podmioty należą do grona instytucji obowiązanych?

Zróżnicowany katalog

Pojęcie ,,instytucji obowiązanej’’ zostało zdefiniowane w art. 2 ustawy o AML poprzez wyliczenie podmiotów należących do tej kategorii. Podejmując się jednak próby stworzenia ogólnej definicji pojęcia ,,instytucji obowiązanej’’ uznać należy, że jest to podmiot obarczony określonymi obowiązkami wynikającymi z w/w ustawy. Katalog podmiotów uznawanych za instytucje obowiązane jest liczny i mocno zróżnicowany, mieszczą się w nim bowiem zarówno przedsiębiorcy (także ci prowadzący indywidualną działalność gospodarczą), jak również banki krajowe, fundusze inwestycyjne, stowarzyszenia, fundacje. Podmioty uznane za instytucje obowiązane na gruncie Ustawy AML możemy zaklasyfikować następująco: banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje finansowe mające siedzibę na terytorium RP oraz oddziały instytucji finansowych niemających siedziby na terytorium RP;

1. spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa;
2. krajowe instytucje płatnicze, krajowe instytucje pieniądza elektronicznego, oddziały unijnych instytucji płatniczych, oddziały unijnych i zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego, małe instytucje płatnicze, biura usług płatniczych oraz agenci rozliczeniowi;
3. firmy inwestycyjne, banki powiernicze oraz oddziały zagranicznych firm inwestycyjnych, prowadzące działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
4. zagraniczne osoby prawne prowadzące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność maklerską, w tym prowadzące taką działalność w formie oddziału, oraz towarowe domy maklerskie;
5. spółki prowadzące rynek regulowany;
6. fundusze inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zarządzający ASI, oddziały spółek zarządzających oraz oddziały zarządzających z UE znajdujące się na terytorium RP;
7. zakłady ubezpieczeń wykonujące działalność, o której mowa w dziale I załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (w tym krajowe zakłady ubezpieczeń, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń z siedzibą w państwie niebędącym państwem członkowskim UE oraz oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń mających siedzibę w innym niż RP państwie członkowskim UE);
8. pośrednicy ubezpieczeniowi wykonujący czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz oddziały zagranicznych pośredników wykonujących takie czynności i mające siedzibę na terytorium RP, z wyłączeniem agenta ubezpieczeniowego, który jest agentem ubezpieczeniowym wykonującym czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu;
9. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A;
10. przedsiębiorcy prowadzący działalność kantorową oraz inni przedsiębiorcy świadczący usługę wymiany walut lub usługę pośrednictwa w wymianie walut, niebędący innymi instytucjami obowiązanymi, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych prowadzących taką działalność na terytorium RP;
11. podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
    • wymiany między walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,
    • wymiany między walutami wirtualnymi,
    • pośrednictwa w wymianie walut wirtualnych i środków płatniczych,
    • prowadzenia rachunków w formie elektronicznego zbioru danych identyfikacyjnych zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji ich wymiany.
12. notariusze w zakresie określonych czynności dokonanych w formie aktu notarialnego;
    • notariusze w zakresie czynności, o których mowa w art. 79 pkt 6a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie.
13. adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, doradcy podatkowi – z wyjątkiem radców prawnych oraz prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy lub służby w urzędach obsługujących organy administracji publicznej, innych państwowych lub samorządowych jednostkach organizacyjnych oraz w podmiotach innych niż spółki;
14. biegli rewidenci;
15. przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (niebędący innymi instytucjami obowiązanymi), świadczący usługi polegające na:
    • tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
    • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,
    • działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem UE lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym.
16. podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych;
17. pośrednicy w obrocie nieruchomościami;
18. operatorzy pocztowi;
19. podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach;
20. fundacje;
21. stowarzyszenia posiadające osobowość prawną;
22. przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane;
23. przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców w zakresie, w jakim prowadzą działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych, oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych prowadzące taką działalność na terytorium RP;
24. instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Antyki, dzieła sztuki i AML 2021.

W związku z koniecznością implementacji nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE, katalog instytucji obowiązanych poszerzy się. Kiedy nowe przepisy wejdą w życie, do grona tych podmiotów zaliczać będą się także przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami. Również prowadzenie działalności w zakresie przechowywania, obrotu lub pośrednictwa w obrocie tymi towarami (w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy klika operacji, które wydają się być ze sobą powiązane) będzie skutkowało nałożeniem obowiązków wynikających z ustawy o AML.

Obecnie projekt przepisów wprowadzających w życie w/w zmiany procedowany jest w Sejmie.